Punkt triangulacyjny na Śnieżniku

Punkt triangulacyjny na Śnieżniku

„Punkt triangulacyjny jest to szczególny punkt geodezyjny na powierzchni Ziemi o znanych współrzędnych geodezyjnych względem przyjętego układu odniesienia, wyznaczający wierzchołek trójkąta sieci triangulacyjnej.” To definicja z Wikipedii, a łatwiej będzie to zrozumieć gdy spojrzysz na obrazek poniżej. Poznaj punkt triangulacyjny na Śnieżniku.

Sieć, a w niej punkt triangulacyjny na Śnieżniku

Sieć triangulacyjna to zespół punktów geodezyjnych, one zaś mają wyznaczone położenie sytuacyjne oraz są zastabilizowane w terenie specjalnymi, trwałymi znakami geodezyjnymi. Dla oznaczenia i wieloletniego zachowania miejsca położenia punktu w terenie stosuje się specjalne znaki geodezyjne wykonane z betonu, kamienia lub innych trwałych materiałów. Każdy taki punkt posiada numer i nazwę ustaloną od nazwy miejscowości, na której obszarze jest położony. W przypadku Śnieżnika to TP – Schneeberg (Trigonometrischer Punkt – Schneeberg).

Dlaczego trójkąty?

Triangulacja (z łac. triangulum) czyli trójkąt, polega na pokryciu obszaru, który poddawany jest pomiarom, siecią trójkątów. Wierzchołki trójkątów utrwalane są w terenie za pomocą specjalnych słupów, które wkopuje się w ziemię. Kolejnym etapem pomiarów jest analiza kątów i boków. Zaś kluczowym „narzędziem” służącym do obliczenia ostatecznych elementów każdego trójkąta jest trygonometria. (…) Pomiar triangulacyjny wykorzystuje szczególną właściwość trójkąta, że znajomość jednego boku i dwóch kątów jest wystarczająca, aby stworzyć całą konstrukcję figury. Warto nadmienić, że pomiar terenowy kątów jest znacznie prostszy niż pomiar odległości. Triangulację stosuje się przede wszystkim do bardzo dokładnego pomiaru kraju, przy konstrukcji map topograficznych.
www.geosilesia.pl/pomiar-triangulacyjny

Punkt triangulacyjny bliżej gwiazd

Dla rozwinięcia sieci triangulacyjnej potrzebny był jakiś punkt „zaczepienia”. Pierwsze punkty to dawne obserwatoria astronomiczne, które dawały idealne warunki do mierzenia kątów między danym punktem, a gwiazdą. W przypadku obserwacji astronomicznych dla określenia współrzędnych geodezyjnych, stosowano zwykle niezbyt jasne gwiazdy z rożnych części nieba. Z czasem rozwijano dodatkowe punkty, a obserwacja z kilku miejsc o dokładnie tej samej porze daje możliwość wyznaczenia pierwszej współrzędnej, jest to więc swoisty „punkt zaczepienia”.

Punkt fundamentalny

Od kiedy punk trygonometryczny znajduje się na Śnieżniku?

Pierwsza konkretna propozycja budowy wieży widokowej na Śnieżniku pojawiła się w 1882 roku (zobacz genezę powstania Wieży im cesarza Wilhelma I) lecz punkt trygonometryczny na Śnieżniku istniał już wcześniej. W 1854 roku pomiarów na Śnieżniku dokonali generał dywizji BAEYER, major von Hesse oraz porucznicy STIEHLE i VON GOTTBERG. W 1862 wzniesiono słup z piaskowca w celu stałego zachowania punktu.

Książka wydana w 1893 w Berlinie, zdigitalizowana przez Google – Die Königlich preussische Landes-Triangulation

Granitowy słup to punkt triangulacyjny

Obecnie jest to znak poziomej osnowy geodezyjnej bazowej (dawna II klasa) numer 483101600 o współrzędnych w układzie PUGiK1992: X=262296.821 m Y=346459.054 m h=1424.70 m n.p.m. Po stronie czeskiej tuż obok słupa granicznego, znajduje się punkt czeskiej osnowy geodezyjny, stanowiący ekscentr punktu polskiego, czyli punkt poboczny, stanowiący swoiste zabezpieczenie na wypadek uszkodzenia znaku głównego.

Dodatkowa wieża.

Dla zabezpieczenia bezpośredniej widoczności między sąsiednimi punktami triangulacyjnymi wznosiło się budowle triangulacyjne (specjalne słupki, słupy, wieże triangulacyjne). Na niektórych archiwalnych zdjęciach Masywu Śnieżnika widać więc, że nad punktem triangulacyjnym stawiano specjalne konstrukcje – wieżyczki. Dzięki nim, punkt ten był łatwiejszy do lokalizowania z większych odległości.

Równoleżnik 52°N

Śnieżnik był jednym z punktów triangulacyjnych pierwszej klasy kilku sieci pruskich na Śląsku, ale przede wszystkim, jest to ważny punkt węzłowy łuku geodezyjnego równoleżnika 52°N. (o którym pisał kilkukrotnie na swoim profilu Honorowy Południk Krakowski). Był to też punkt dowiązania miejskiej sieci triangulacyjnej Wroclawia, obok stacji astro-geodezyjnej Rosenthal.

Łuk geodezyjny równoleżnika 52° N

I tu trzeba nieco statystyk, by zrozumieć jak wielkim projektem był łuk geodezyjny równoleżnika 52° N. Na początku, miał on połączyć dwa obserwatoria astronomiczne: to w londyńskim Greenwich oraz to w Warszawie, założone w 1825 przez Franciszka Armińskiego, z wytyczonym przez niego warszawskim południkiem zerowym i fundamentalnym. Łańcuch triangulacyny miał więc biegnąć z Anglii 🇬🇧, przez Cieśninę Kaletańską, do Francji 🇫🇷, Belgii 🇧🇪, przez kilka niemieckich księstw (Hesję, Turyngię, Saksonię…), do królestwa Prus 🇩🇪 – dowiązując się do obserwatorium w Berlinie – a dalej tworząc dwie pętle (wieńce) na ziemiach polskich, pod zaborem pruskim i rosyjskim, pomiedzy Łabą i Bugiem. Z czasem projekt modyfikowano, rezygnując z jednej pętli (wieńca na Pomorzu), rozbudowując łuk na wschód od Warszawy – aż do rosyjskiego Orska, na wschodnim stoku gór Ural 🇷🇺 – oraz na zachód od Greenwich – aż do najdalej na zachód wysunietego regionu Irlandii 🇮🇪 i tamtejszej wyspy Valentia (o której wkrótce napiszę osobny tekst; bo zdecydowanie warto!), a także – poprzez punkty pomiarowe na szczytach gór w Sudetach (choćby Śnieżka i Śnieżnik) oraz w rejonie Górnego Śląska i Krakowa (ze słynnym punktem astro-geodezyjnym Sucha Góra w Bytomiu; znanym jako Trockenberg) – z siecią triangulacyjną Austrio-Węgier.
Pan Południk – Mariusz Meus

EUROPÄISCHE LÄNGENGRADMESSUNG IN 52 GRAD BREITE VON GREENWICH BIS WARSCHAU

Książka wydana w 1893 roku w Berlinie –Śląska Biblioteka Cyfrowa – EUROPÄISCHE LÄNGENGRADMESSUNG IN 52 GRAD BREITE VON GREENWICH BIS WARSCHAU

Z Wysp Kanaryjskich siecią na Śnieżnik

Większość z nas na zadane pytanie „Gdzie przebiega południk zerowy?” odpowie: przez Greenwich. Jednak nie zawsze tak było. Południk ten został uznany dopiero na międzynarodowej konferencji astronomicznej, która odbyła się w 1884 r. Ustalono wówczas, że przebiegający przez Królewskie Obserwatorium Astronomiczne w Greenwich (The Royal Greenwich Astronomical Observatory) będzie południkiem zerowym. Wcześniej przez długie stulecia miejscem wyznaczającym południk zerowy był najdalej na zachód wysunięty cypel wyspy El Hierro (w grupie Wysp Kanaryjskich) – najdalej na zachód wysunięty ląd „Starego Świata”.
Pozostałości dawnych systemów mierzenia długości geograficznej możemy zaobserwować na dawnych mapach i opracowaniach geodezyjnych z tamtego okresu.

Południk zerowy	Greenwich	Ferro (niemieckie)	Ferro (austriackie)	Pułkowo
Greenwich	0°	17°39’59,4”W	17°39’46”W	30°19’39”E

ŁAŃCUCH MARCHIJSKO-ŚLĄSKI (1868-1872)

Łańcuch ten tworzy najkrótsze połączenie pomiędzy bazą berlińską z 1846 r. (pomiar wybrzeża) a bazą Strzelińską z 1854 r. (łańcuch śląski) i zastępuje dawną triangulację Mufflinga z lat 1818-1828. Dzięki niemu łańcuch śląski oraz nawiązanie pod Tarnowskimi Górami z triangulacją rosyjską otrzymały połączenie z zasadniczą częścią triangulacji pruskiej i mogły znaleźć się w jej układzie. Projekt łańcucha, opracowany w 1868 r. nawiązał go na północy do trzech punktów „pomiaru wybrzeża”, na południu zaś łańcuch został bezpośrednio dowiązany do boków „Goy”—„Zobten” (Sobótka) i „Zobten” (Sobótka) —„Schneeberg” (Śnieżnik) łańcucha śląskiego, a w szerokości rozwiniętych z bazy strzelińskiej. 

Wywiad terenowy przeprowadzono w 1869 r., po czym bezpośrednio nastąpiła zabudowa. Obserwacje rozpoczęły się w 1870 r. i trwały, wskutek przeszkód wywołanych wojną francusko-pruską, aż do 1872 r.

(…)
Łańcuch marchijsko-śląski, dowiązany w sposób pewny do wymienionych wyżej dawnych sieci na północy i południu, związany jest z dwiema sieciami, położonymi poza granicami ówczesnych Prus. Mianowicie ma dwa punkty wspólne z triangulacją austriacką: Śnieżka i Śnieżnik (trzeci punkt tego nawiązania należy już do łańcucha 1852-1854) oraz trzy punkty wspólne z triangulacją byłego Królestwa Saksonii. Ze strony saskiej obserwacje na tych punktach prowadzone były w latach 1870- 1873, a długości trzech boków wspólnych, wyznaczone na podstawie pomierzonej w 1872 r. saskiej bazy pod Grossenhain, okazały się krótsze od tychże boków w sieci pruskiej o około 33 jedn. siódmego miejsca logarytmu.

Łańcuch marchijsko-śląski poddano tylko jednemu wyrównaniu, otrzymując z niego ostateczne wartości. Zastosowano metodę obserwacji zawarunkowanych, przy czym oprócz normalnych warunków zamknięcia trójkątów i warunków sinusów wprowadzono przymus nawiązania do ostatecznego systemu „pomiaru wybrzeża” przez oparcie się na 3 punktach o ostatecznych współrzędnych geograficznych, dwóch azymutach i dwóch długościach boków oraz do tymczasowego systemu łańcucha śląskiego Baeyera — przez trzy punkty: „Schneeberg” (Śnieżnik), „Zobten” (Sobótka) i „Goy”, a w szczególności przyjętą wartość kąta na punkcie „Zobten” (Sobótka) oraz wartości długości boków „Schneeberg” (Śnieżnik) — „Zobten” (Sobótka) i „Zobten” (Sobótka) — Goy.

Cytat z:
ZAKŁAD HISTORII NAUKI I TECHNIKI POLSKIEJ AKADEMII NAUK
STUDIA I MATERIAŁY Z DZIEJÓW NAUKI POLSKIEJ
Seria C
HISTORIA NAUK MATEMATYCZNYCH,
FIZYKO-CHEMICZNYCH
I GEOLOGICZNO-GEOGRAFICZNYCH
ZESZYT 14
PAŃSTWOWE wydawnictwo naukowe WARSZAWA 1970

Więcej o triangulacji i geodezji przeczytasz na:

Honorowy Południk Krakowski – www.honorowypoludnikkrakowski.wordpress.com

„Triangulacja Królestwa Saksonii – Linia Bazowa Großenhain” – www.sciezkawbok.wordpress.com

„Na czym polega pomiar triangulacyjny?” – www.geosilesia.pl/pomiar-triangulacyjny