Losy tablicy pamiątkowej ze Śnieżnika

Grupa turystów przy wieży widokowej na Śnieżniku, zgromadzona z okazji 75 rocznicy powstania Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego.
źródło: www.polska-org.pl

Tablica pamiątkowa ze Śnieżnika

Kto by pomyślał, że Tablica pamiątkowa ze Śnieżnika i jej historia będzie równie zawiła i pełna zwrotów akcji, jak dzieje samej wieży na Śnieżniku? A może jest jeszcze bogatsza? Wciągająca niczym kryminał, choć zaczyna się niewinnie …

Odbudowa schroniska i wieży przez PTT po wojnie.

Polskie Towarzystwo Tatrzańskie w rocznicę 75-lecia swego istnienia odbudowało schronisko oraz zaniedbaną w czasie wojny wieżę na Śnieżniku. Dlatego na tę okoliczność została ufundowana tablica pamiątkowa. Wykonana została ze strońskiego marmuru, miała grubość 5,5 cm, wymiary 97×69 cm i ważyła 70 kg. Do jej odsłonięcia doszło 22 sierpnia 1948 roku podczas uroczystości z udziałem ponad 1500 osób – turystów, przedstawicieli władz, Wojska Polskiego, stowarzyszeń polskich i czeskich. Zaszczytu przecięcia wstęgi dostąpił wiceprezes PTT – prof. dr Walery Goetel. Pamiątka zamontowana została na wieży, gdzie wisiała do 11 października 1973 roku, kiedy to wieżę wysadzono. Tablica leżała na szczycie zapomniana przez długi czas, aż zniknęła. Na 16 lat.

Reklama promująca „Ziemię Kłodzką”
**Najpiękniejszym zakątkiem „Ziemi Kłodzkiej” jest Śnieżnik i jego okolica**

Trybuna Dolnośląska, 1947, R. 3, nr 130
Turystyka w powiecie kłodzkim

Zapomniana tablica pamiątkowa ze Śnieżnika

Podczas swoich wędrówek na szczyt na zapomnianą tablicę zwrócił uwagę m.in. Lech Rugała należący do Oddziału Poznańskiego PTTK, który powiadomił o tym Oddział PTTK w Kłodzku. Jak się później okazało, zlekceważono ten temat i żadne organizacje ani władze po stronie polskiej nie pomyślały o zabezpieczeniu historycznej spuścizny.

Jak tablica trafiła na stronę czeską?

Po latach wiemy, że tablica trafiła na stronę czeską. Obserwujący wysadzenie wieży: Petr Trutman, ówczesny starosta Starego Města wraz z kolegami od razu dostrzegli pozostawioną tablicę. Po kilku wizytach na Śnieżniku ich wzburzenie tym zaniedbaniem sprawiło, iż postanowili sami zabezpieczyć pamiątkę. Zabrali więc tablicę i ukryli ją w kosodrzewinie po swojej stronie góry, czekając na reakcję Polaków. Niestety, nikt jej nie szukał. Wjechali więc na górę samochodem i przewieźli ją do swojej stanicy. Początkowo tablica pamiątkowa ze Śnieżnika znajdowała się w stanicy Velkém Vrbně pod Paprskem, a następnie stanicę przeniesiono do Starégo Města.

Negocjacje w sprawie odzyskania tablicy.

Wspomniany już Lech Rugała zainteresował się szczególnie losami tej tablicy. Jako członek poznańskiej grupy inicjującej reaktywację Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego dostrzegał nietakt miejscowych działaczy PTTK wobec nieistniejącego wówczas PTT. O tym, że tablica znajduje się w Starém Městě pod Sněžníkem dowiedział się jednak przypadkowo podczas wędrówek po Masywie Śnieżnika pod koniec lat 80-tych. Poinformował o tym odkryciu Stanisława Marszałka z Kłodzkiego Klubu Krajoznawczego, który następnie nawiązał kontakt z Czechami.

Zgoda Ministerstwa Kultury w Pradze

Negocjacje w sprawie odzyskania tablicy nie były oczywiście łatwe. W rezultacie czeskim opiekunom tablicy obiecano jej replikę. Najwięcej trudności przysporzyło jednak uzyskanie zgody w Ministerstwie Kultury w Pradze na przewiezienie jej przez granicę. Tablica pamiątkowa ze Śnieżnika została bowiem uznana za zabytek. Ostatecznie, dzięki zaangażowaniu wielu osób w połowie sierpnia 1989 roku tablicę przewieziono do schroniska PTTK na Śnieżniku.

Nowe odsłonięcie tablicy po 41 latach

19 sierpnia 1989 roku tablicę na ścianie w schronisku montował Lech Rugała jak również gospodarz obiektu – Zbigniew Fastnacht. Tablica pamiątkowa ze Śnieżnika zamontowana została w pamiętnych okolicznościach, bowiem bez prądu, przy świecach i latarkach.

Pamiętam, jak w sierpniu 1989 roku mocowałem tą tablicę na ścianie wewnątrz schroniska… Przyszlo mi to zrobić samemu, bo z miejscowych działaczy PTTK nikt się w dzień poprzedzający jej odslonięcie się nie pojawił. Miałem akurat wtedy serdecznie dosyć, że w schronisku nie było prądu. Z mozołem ręcznie wykuwałem w ścianie przed wejściem do jadalni cztery głębokie otwory w celu zamurowania w nich gwintowanych trzpieni przeznaczonych do zawieszenia na nich ciężkiej marmurowej tablicy, wykonanej w 1948 r. ze strońskiego marmuru „Biała Marianna”.

Tablica ta waży około 70 kg. Ściana twarda, aż się dłuto wygięło. Gdyby była wiertarka to w parę minut otwory by były gotowe. A tak męczyłem się dobre cztery godziny i kiedy zrobiło się ciemno moja żona Zosia z córką i koleżanką z Klubu Sudeckiego, Anią Nowicką, musiały mi przyświecać latarką i świeczkami.

We dwójkę z gospodarzem schroniska „Na Śnieżniku”, Zbyszkiem Fastnachtem, mocowaliśmy tą tablicę do ściany. Jeden trzpień trochę nie pasował. Ciemno, przy świeczkach niewiele widać, a tu ponownie trzeba zdjąć i poprawić… W końcu tablica zawisła i przykręciłem nakrętki na trzpienie. Następnego dnia do schroniska przybyli przedstawiciele czeskich i polskich turystów i dokonano jej ponownego uroczystego odslonięcia.

Lech Rugała

Następnego dnia przy udziale przedstawicieli polskich i czeskich turystów dokonano ponownego uroczystego odsłonięcia tablicy, która zawisła ostatecznie obok wejścia do jadalni.

Tablica pamiątkowa ze Śnieżnika — Tablica PTT w schronisku przed jej zamontowaniem.
Tablicę przytrzymuje córka Lecha Rugały – Ania

Pamiątkowa fotografia z uroczystości odsłonięcia Tablicy PTT w dniu 20 sierpnia 1989 roku

Kopia tablicy pamiątkowej ze Śnieżnika dla Czechów

Choć zapomniano o obietnicy wykonania kopii tablicy dla Czechów, przypomniał o niej rozżalony tym faktem Petr Trutman podczas przypadkowego spotkania z Jackiem Serkowskim, poszukującym informacji o czeskiej wędrówce tablicy. Poinformowani o sytuacji kłodzcy przewodnicy zorganizowali zbiórkę pieniężną, w którą zaangażowali się chociażby Zbigniew Oliwa, Stanisław Marszałek, Adam Strykowski oraz Jacek Fastnacht (syn Zbigniewa Fastnachta, którego nazwiskiem zostało nazwane Schronisko na Śnieżniku). W efekcie kopia tablicy 25 czerwca 2005 roku została zawieziona do Starégo Města, gdzie ze wzruszeniem i wdzięcznością została przyjęta przez naszych sąsiadów. Jednakże po kilku latach, gdy zamknięto stanicę Horskiej Służby i ona zaginęła. Jacek Serkowski śledzący koleje kopii tablicy, przejęty tą sytuacją interweniował u pani burmistrz aby tablicę odnaleźć. Kopię tablicy ze Śnieżnika zlokalizowano i ostatecznie zamontowano w zaszczytnym miejscu – w Izbie Pamięci pod Wieżą Ratuszową.

Tablica pamiątkowa ze Śnieżnika, a w zasadzie jej kopia w Starym Měscie pod Sněžníkem — Przekazanie kopii tablicy w Starym Měscie pod Sněžníkem

Na zakończenie – znajdź tablicę i jej kopię.

Będąc na Śnieżniku, pamiętajcie, by zajrzeć do schroniska i obrzucić tę śnieżnicką tablicę choć krótkim spojrzeniem. Przez tyle rąk ostatecznie przeszła, tyle pamięta. A kto o niej będzie pamiętał?

Tablica pamiątkowa ze Śnieżnika w Schronisku Na Śnieżniku

Tablicę pamiątkową ze Śnieżnika znajdziesz obecnie w tym samym miejscu, w którym została zamocowana w 19 sierpnia 1989 roku czyli w korytarzu przy wejściu do jadalni.

Tablica pamiątkowa ze Śnieżnika
Lech Rugała wraz z Jackiem Fastnachtem 16 sierpnia 2019 — Lech Rugała wraz z Jackiem Fastnachtem 16 sierpnia 2019

Tablica pamiątkowa ze Śnieżnika – Kopia w Czechach

Jak już wspomniano kopia tablicy ze Śnieżnika znajduje się obecnie w wieży ratuszowej w Staré Město pod Sněžníkem. Wieża ratuszowa jest dodatkowo punktem widokowym i dostępna jest dla turystów. Tuż obok znajduje się natomiast centrum informacji turystycznej.
www.staremesto.info